İki ülkeli ve iki mallı bir dünyada bir ülkenin ticaret haddi, ihraç malının fiyatını, ithal malının fiyatına oranı olarak tanımlanır.
Gerçek bir dünyada 1’den fazla, yani n sayıda, mal olduğu için bir ülkenin ticaret haddini ihraç malının fiyat endeksini ithal malının fiyat endeksine oranı olarak tanımlarız. Ticaret haddi ticaretin bir yüzdesi olarak ifade edildiği için elde edilen oranı yüz ile çarparak ticaret haddini elde ederiz.
Örneğin, X malının ihraç malı, Y malının ithal malı olduğunu kabul edelim. Bu X ve Y malına sahip ülkenin ticaret haddini yazarsak Px/Py olarak ifade edilir. Buradaki Px, X malının fiyat endeksini, Py ise Y malının fiyat endeksini temsil eder.
Ticaret Haddinin Oluşumu
Ricardo’ya göre bir malın yurtiçi üretim maliyeti denge ticaret haddinin sınırını belirler. Uluslararası denge fiyatı, belirlenen bu sınırlar arasında oluşur. Yani uluslararası denge fiyatı, ticaret yapan ülkelerin iç fiyat sınırları arasında oluşur. Ancak Ricardo, bu sınırlar arasındaki uluslararası denge fiyatı, ticaret haddinin hangi düzeyde oluşacağını açıklamada yetersiz kalır. Uluslararası denge fiyatını arz teorilerine göre açıklamak mümkün değildir. Çünkü ticaret hadleri talep koşullarına bağlıdır. Arz ve talebin birlikte analizi ile ticaret hadleri belirlenir.
İki ülkenin olduğu iki malın üretildiği ve üretimde sabit maliyetin geçerli olduğu ekonomide ticaret hadlerinin oluşumunu bu varsayımlar çerçevesinde açıklayalım:
Türkiye ve Amerika’nın örnek olarak alınan ülkeler olduğunu kabul edelim. Türkiye’nin buğday üretiminde uzmanlaştığını, buna karşılık Amerika’nın kumaş üretiminde uzmanlaştığını kabul edelim. Malların iç maliyetleri:
Türkiye > 1 buğday = ½ kumaş
Amerika > 1 buğday = 2 kumaş
Bu durumda Türkiye 1 birim buğday ihracatı karşılığında ½ birim kumaş almaktadır. Çünkü iç maliyet doğrusu bu ülkenin karlı ticaret alanının sınırını belirlemektedir. Benzer biçimde, Amerika 2 birim kumaş karşılığında 1 birim buğday almaktadır.
Dünya piyasalarında ticaret hadlerinin oluşumu, ticarete konu olan malın arz ve talep edilen miktarları yanı sıra, ulusal fiyatları ticaret hadlerinin belirlenmesinde kullanılır. Diğer bir değişle teklif eğrileri analizi uluslararası nispi mal fiyatlarının oluşumunu açıklar.
